Zespół jest prawdopodobnie najstarszym wciąż istniejącym polskim zespołem regionalnym. Swymi korzeniami sięga bowiem aż 1901 roku, a na przestrzeni ponad stu lat zasłynął m.in. tym, że występował dla samego cesarza Franciszka Józefa podczas uroczystości sześćdziesięciolecia jego panowania w Wiedniu w 1908. Tańczył również na prezydenckich dożynkach w Spale w 1933 przed Ignacym Mościckim. W 1934 Istebna brała udział w Święcie Pieśni w Wiśle, a w kolejnych trzech latach w Święcie Gór, z którego to wywodzi się największa obecnie impreza folklorystyczna w Polsce – Tydzień Kultury Beskidzkiej.
Historia zespołu jest bardzo bogata. Została opisana w wydanym w 2011, bogato ilustrowanym albumie „Istebna – Zespół Regionalny”.
Istebna uczestniczyła w nagraniach wielu programów telewizyjnych i licznych audycji radiowych. Do dziś z rozrzewnieniem wspomina się tutaj realizację scen wesela ostatniego odcinka serialu „Czterej pancerni i pies”, w którym to zespół zagrał znaczny epizod.
Zespół tańczył na scenach całej Polski, uczestniczył w wielu renomowanych festiwalach folklorystycznych, zarówno w kraju, jak i za granicą (w Anglii, Szkocji, Francji, Niemczech, Austrii, Czechach, Słowacji, Macedonii, Rumunii, Bośni i Hercegowinie, Chorwacji, Turcji, Rosji, na Wegrzech, Ukrainie, we Włoszech, w Algierii, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Mongolii, Jordanii, a także trzykrotnie w Chinach).
W 2009 został laureatem Złotego Serca Żywieckiego – głównej nagrody na Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu, a także Brązowej Ciupagi na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. Oprócz tego w 2009 zdobył Grand Prix dwóch znaczących przeglądów wojewódzkich – Przeglądu Piosenki Dziecięcej „Śląskie Śpiewanie” w Koszęcinie oraz Przeglądu Szkolnych Zespołów Artystycznych w Częstochowie. W 2011 zespół zdobył Grand Prix na VI Międzykulturowym Przeglądzie Folklorystycznym w Dąbrowie Górniczej, Grand Prix na XVIII Międzynarodowym Przeglądzie Zespołów Regionalnych „Złoty Kłos” w Zebrzydowicach oraz I miejsce na X Ogólnopolskich Spotkaniach Folklorystycznych „O łowicki pasiak” w Łowiczu w kategorii zespołów autentycznych. W sierpniu 2011 Istebna zdobyła także Grand Prix 22. Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych odbywających się w ramach 48. Tygodnia Kultury Beskidzkiej. W roku 2013 zespół zdobył Brązowe Żywieckie Serce podczas 44. Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu oraz Puchar Redaktora Naczelnego Kroniki Beskidzkiej „Dla Najlepszego Zespołu” 50. Tygodnia Kultury Beskidzkiej, a także Brązową Ciupagę na 45. Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem.
W 2017 roku zespół w nowym składzie zdobył II miejce na XXIV Międzynarodowym Przeglądzie Zespołów Regionalnych „Złoty Kłos” w Zebrzydowicach.
Wiele nagród zdobywają też kapele, grupy śpiewacze czy soliści zespołu. M.in. żeńska grupa śpiewacza zdobyła Złote Zbyrkadło na 45. MFFZG w Zakopanem (2013), Złote Żywieckie Serce na 42. FFGP w Żywcu (2011), I miejsce na 44. FFGP w Żywcu (2013), I miejsce na 40. FFGP w Żywcu (2009), natomiast w 2010 zdobyła II miejsce na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu.
Zespół od zawsze wierny pozostaje swojej tradycji góralskiej, zaś repertuar opiera o widowiskowe pieśni i tańce Beskidu Śląskiego, zwłaszcza tak zwanej Trójwsi Beskidzkiej (Istebnej, Jaworzynki i Koniakowa). Najbardziej charakterystycznym tańcem jest „Owiynżiok” – występujący tylko w Trójwsi Beskidzkiej, składający się z trzech części taniec zalotny. Inne prezentowane przez zespół tańce to np. „Świńszczok”, „Kołomajka”, „Kowol”, „Rejna” „Piłka” czy „Czworok” oraz tańczone przez mężczyzn „Kapitan” czy „Beczka”. W repertuarze zespołu znajdują się także rytmiczne zabawy, jak typowo dziewczęca „Kapusta” czy tańczone w trójkach „Placki”.
Repertuar zespołu oparty jest o pasterskie tradycje regionu jak i związany z życiem codziennym górali śląskich. Tańcom i śpiewom towarzyszy różnorodna muzyka (m.in. gajdy, trombita, okaryna, fujarka oraz skrzypce, altówka i kontrabas).
Zespół Regionalny Istebna to nie tylko śpiew, taniec i muzyka. To również prezentacja tradycyjnych zwyczajów i obrzędów. Zespół posiada w swoim repertuarze autentyczne góralskie wesele, odtworzone z materiałów z przełomu XIX/XX wieku. Inscenizacja z bogatą scenografią, charakterystycznymi rekwizytami i tradycyjnymi strojami zyskała uznanie w oczach ekspertów.
Istebna od kilku lat koncertuje także z programem tradycyjnych polskich kolęd i pastorałek. Na godzinny występ składają się przede wszystkim archaiczne, często już zapomniane, pastorałki góralskie z Istebnej i okolic, które zespół stara się odtworzyć. Towarzyszą im znane polskie kolędy. W 2008 zespół wydał swoją pierwszą płytę, zawierającą właśnie repertuar kolędowy. Co roku w dniu 6 grudnia zespół odtwarza też pradawny obrzęd „chodzyni Mikołajów”.
W 2011 zespół wydał płytę pt. „Ej, cóż mi ludzie rzeknóm” z tradycyjnymi beskidzkimi melodiami m.in. „Gronie nasze gronie” czy „Szumi jawor”. W 2016 powstała druga płyta z kolędami i pastorałkami z Trójwsi Beskidzkiej.
Od stycznia 2016 funkcję kierownika zespołu sprawuje Maria Motyka, zaś instruktorem tańca jest Józef Łupieżowiec. Cała grupa liczy ponad czterdziestu członków w wieku 14–25 lat, głównie uczniów gimnazjum, liceum i studentów z Istebnej i okolic. Zespół jest członkiem CIOFF – Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń, Festiwali i Sztuki Ludowej. Patronat nad zespołem sprawuje Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Istebna .
W 2011 z rąk Ministra Kultury zespół otrzymał najwyższe wyróżnienie w dziedzinie kultury ludowej – nagrodę im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”, a także Nagrodę Powiatu Cieszyńskiego im ks. Jana Leopolda Szersznika w kategorii ochrony kultury. W 2013 zespół otrzymał Nagrodę Honorową im. Wojciecha Korfantego, a także Złotą Odznakę Honorową „Za zasługi dla Województwa Śląskiego”.
Strona na Facebooku: facebook.com/Istebna/
